WABI SABI – LỐI SỐNG TÔN TRỌNG VẺ ĐẸP CỦA SỰ BẤT TOÀN

‘WABI SABI’ CÓ NGHĨA LÀ GÌ?

Khái niệm wabi-sabi không thể diễn tả một cách chính xác Người ta có thể hiểu về Wabi Sabi qua cắt ngĩa đơn giản theo 2 vế như sau:

“Wabi” (侘 び). có nghĩa là sự thanh lịch, tinh tế nhưng không phô trương thông qua sự mộc mạc, đơn giản và tự nhiên. Sự đủ đầy trong tâm hồn qua cuộc sống đơn sơ, giản dị.
“Sabi” (寂 び) nghĩa là nhận thấy được nét đẹp trong những khiếm khuyết bộc lộ dần theo năm tháng, khoác lên mình chiếc bụi sạm nhuốm màu thời gian mang trong mình đủ độ “chín”, khuất sau đó là phẩm giá thanh nhã

Với người Nhật Bản, Wabi Sabi có tầm quan trọng như phong thủy với người Hoa. Không chỉ là linh hồn của nghệ thuật trà đạo, Wabi Sabi còn là chuẩn thẩm mỹ cho nhiều lĩnh vực như kiến trúc, hội họa, thơ ca và gốm sứ Nhật.

WABI SABI VÀ PHONG CÁCH KIẾN TRÚC NHẬT BẢN

Không chỉ là linh hồn nghệ thuật trà đạo mà Wabi Sabi còn là hệ quy chiếu thẩm mỹ cho nhiều lĩnh vực khác trong đó nổi bật là kiến trúc nội thất với tư tưởng chủ đạo là tôn trọng và cố gắng giữ nguyên bản chất vốn có của mọi vật. Kiến trúc Wabi Sabi là sự mộc mạc, gần gũi, dễ chịu được kết hợp từ các yếu tố kiểu dáng, kết cấu không gian, chất liệu và màu sắc.

Với nguyên tắc chú trọng sự tối giản, các thiết kế Wabi Sabi mang đường nét đơn giản, hạn chế tối đa việc uốn, nắn, có thể thay đổi theo mục đích của người dùng miễn sao thể hiện đầy đủ công năng của sản phẩm. Về không gian, ánh sáng, Wabi Sabi chú trọng tạo nhiều khoảng trống, nhưng mỗi khoảng trống đều mang “ý đồ” riêng của tác giả. Tất cả đều được tính toán cẩn thận để tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên cũng như để gió có thể tràn vào mọi ngóc ngách, nhằm tạo không gian kiến trúc thoáng đãng, dễ chịu. Gỗ, đá, vải vóc, kim loại thô là những chất liệu được ưa chuộng trong các thiết kế mang phong cách Wabi Sabi. Bên cạnh đó, Wabi Sabi thường bỏ qua công đoạn gia công nhằm tránh làm mất đi nét đẹp tự nhiên của các chất liệu này. Về màu sắc, các thiết kế mang tinh thần bất toàn thường sử dụng các tông màu mang nét trầm tĩnh, sâu lắng và nhẹ nhàng có trong các chất liệu như nâu, vàng nhạt, xám, trắng. Dù không có màu sắc nào nổi trội, nhưng chúng tạo nên một tổng thể hài hòa và thanh thoát cho các không gian kiến trúc.

Thiết kế mang dấu ấn của Wabi Sabi có thể được phân tích ở một số khía cạnh sau: 

1. Chất liệu

Thay vì sử dụng các vật liệu nhân tạo, chất liệu chính cho thiết kế mang phong cách wabi sabi là chất liệu hữu cơ đến từ tự nhiên, gần như loại bỏ các công đoạn gia công làm sạch, đánh bóng. Các chất liệu phổ biến bao gồm: gỗ mộc, kim loại thô, thổ cẩm, đá, đất sét – những chất liệu chuyển tải trọn vẹn và ấn tượng nhất dấu ấn thoái hóa bởi thời gian.

2. Kiểu dáng

Thay vì cố ý thay đổi hoàn toàn hình dáng của chất liệu theo khuôn mẫu có sẵn để thuận tiện cho sinh hoạt, wabi  sabi khuyến khích nhà thiết kế giữ nguyên, hoặc có chỉnh sửa thì cũng thay đổi hết sức tiết chế, tôn trọng dáng vẻ tự nhiên, thậm chí có thể là bất thường của những thiết kế từ tạo hóa. Kiểu dáng nguyên thủy tự nhiên của sản phẩm có thể chính là đặc tính nổi bật nhất, ấn tượng đầu tiên với khách hàng. Trong quan điểm của wabi sabi, tác phẩm nghệ thuật trên hết chỉ có thể là chính nó chứ không phải để cố tình trở thành biểu tượng cho bất cứ cái gì khác. 

3. Kết cấu

Đồng điệu với chất liệu thô sơ, kết cấu của các thiết kế phong cách wabi sabi thường được giữ nguyên bề mặt xù xì thô ráp; không can thiệp vào màu sắc, giữ đúng sắc độ không đồng đều và ngẫu hứng của tự nhiên cũng là một tiêu chuẩn rất riêng của wabi sabi. 

4. Màu sắc 

Giữ trọn những gì nhẹ nhàng và tự nhiên nhất, màu sắc không phải là yếu tố lên tiếng trong các thiết kế wabi sabi. Ánh sáng không được phản chiếu rực rỡ mà trái lại được khuếch tán hoặc chìm hẳn. Màu sắc chân thực từ thế giới tự nhiên có thể thiếu hẳn tính thống nhất và sự tương phản cần có để bổ trợ nhau tạo nên sự nổi bật, nhưng chính vì mất hẳn đi tính cầu kỳ mà màu sắc với độ sáng tự nhiên đem lại một cảm giác yên bình, thanh thản cho tâm trí.

5. Sự đơn giản 

Sự đơn giản đến từ chất liệu hữu cơ tuyệt đối. Sự đơn giản từ cách thức sáng tạo không cầu kỳ, không kiểu cách. Đó là sự đơn giản độc đáo của wabi sabi không nhàm tẻ, đơn điệu mà hết sức tinh tế, bởi tận cùng đằng sau sự đơn giản ấy là vẻ đẹp của sự chân thật.

6. Không gian 

Nói đến không gian trong wabi sabi là nói đến tỷ lệ và góc nhìn. Không hề có một khoảng không vô nghĩa bất kể đó là khoảng trống bao quanh sự vật. Tỷ lệ trong không gian của vật thể là thước đo của không gian, nhưng chính khoảng trống lại truyển tải bản chất của vũ trụ. Đó là lý do những khoảng trống rộng và thoáng đóng một vai trò quan trọng trong kiến trúc của wabi sabi.

7. Sự cân bằng

Thiết kế wabi sabi phải tái hiện được sự cân bằng hữu cơ của thế giới tự nhiên. Không một công thức nào có thể ước đoán cho hệ thống của tự nhiên bởi vạn vật đều chỉ tìm thấy mình trong một môi trường nhất định: một cái cây sẽ sinh trưởng cao hay thấp, thân to hay nhỏ, nhiều hay ít lá đều phụ thuộc vào điều kiện của những cây xung quanh, đá, nước, đất,… Sự cân bằng, hài hòa với môi trường ấy là một nguyên lý thiết kế cho mọi nghệ sỹ trong quá trình sáng tạo. Cũng giống như cái cây, các thiết kế là một thực thể riêng biệt. Dù vậy, mọi quy luật, công thức, hay chỉ dẫn được tạo ra bởi nhà thiết kế chỉ được xếp thứ hai sau đòi hỏi của sự phản ánh chính xác sự cân bằng tự nhiên của một vật với môi trường của nó.

8. Sự tiết chế

Sự tiết chế là một nguyên tắc đơn giản và cần thiết. Đôi khi nguyên tắc này được trình bày thông qua những gì bị bỏ mất khỏi tác phẩm hơn là những gì được đặt vào và thể hiện trong nó. Sự tiết chế đem lại một cảm giác chân thật về trải nghiệm của quy luật vô thường. Không gì là trường cửu, vĩnh viễn, bất biến.

Có lẽ ứng dụng trong kiến trúc và thiết kế nội thất của triết lý wabi sabi là nổi bật và dễ dàng nhận ra hơn cả. Wabi sabi thường được kết hợp với các phong cách khác như Scandinavian (Bắc Âu), Rustic (Đồng quê), Zen (Thiền), Minimalism (Tối giản).